Station

Tussen 1895 en 1962 stond in Windesheim een treinstation.  

Het Verhaal van Windesheim : Station Windesheim
Iedere dag komen er talloze verhalen op ons af, of je nu een boek leest, een film kijkt, een mop aan de bar vertelt of de laatste roddel hoort over een buurtbewoner. Je struikelt bijna letterlijk over de verhalen en het gekke is het verveelt nooit. De Historische vereniging Windesheim wil ook een verhaal vertellen: het Verhaal van Windesheim zoals het ooit was. Internet is daarbij een onuitputtelijke bron.

Van trekschuit tot trein
Halverwege de 19e eeuw begon Nederland te investeren in een nieuwe verkeersinfrastructuur. Men groef het Noordzeekanaal dat Amsterdam een betere toegang naar de wereld gaf, talloze kanalen werden aangelegd en er werden concessies afgegeven voor spoorwegen. Dat was ook hard nodig. In die dagen reisde men met de trekschuit of met de koets over een wegennet dat bestond uit vooral zandpaden en grindwegen. Nederland liep flink achter bij de opkomende industrielanden Engeland, België en Duitsland. In 1864 besloot de overheid de achterstand in te halen met de aanleg van een negental spoorlijnen. De eerste werd Staatslijn A genoemd, deze verbond het spoornet Leeuwarden-Groningen, de Noorderlijn, met de meer zuidelijk gelegen Rijnspoorweg. De lijn werd bekend onder de naam IJssellijn.

Halteplaats
Het werd geen logische rechte route omdat diverse grondeigenaren allerlei eisen en wensen hadden. Op 1 oktober 1866 werd het traject Zwolle – Deventer officieel geopend en op die kleine afstand waren er maar liefst 19 stopplaatsen. Per 1 maart 1867 werd Windesheim bij wijze van proef een halteplaats.  De proef pakte goed uit. In 1869 werd Windesheim uitgebreid met de wachterswoning nr. 53 (zie plattegrond), een eenvoudige behuizing die ruimte bood aan een gezin, een wachtkamer voor de passagiers en een bureau met loket. Deze woning van de baanwachter, die ook de rails controleerde, lag vlak naast de huidige spoorweg overgang bij de Dorpsstraat /Windesheimerweg. Over het gebouw met nr. 52A (nu Windesheimerweg 3) is vrijwel niets terug te vinden. De wachterswoning met nr. 52 lag in Herxen aan de Tichelstraat, een naam die herinnert aan de tijd toen deze weg nog leidde naar de steenoven die in de Herxer (uiter)waard lag. Aan de Jan van Arkelweg onder Harculo lag het wachtershuis nr. 54 waar later familie Veldhuis woonde.

Reizen per trein
In 1871 kon men kiezen uit 3 klassen en reisden kinderen op halve kaarten.

3e klasse: rijtuigen vlak achter de stoomlocomotief. De reizigers zaten op houten banken en de ramen waren helemaal open (koud met rook van de locomotief!) 2e klasse: voor de ramen zaten zeiltjes die naar beneden konden worden gerold als het regende 1e klasse: banken met gevulde zittingen en rugleuningen en raampjes van glas.

Uitbreiding

Aan het einde van de 19e eeuw werd het emplacement uitgebreid met perrons, goederenloods, abri, en een water- en steenkolenopslag. Na de bouw van de abri stopte de trein niet meer vlak voor de wachtkamer. Reizigers waren daardoor gedwongen te wachten in de verder gelegen open abri waar het op winterdag gruwelijk koud kon zijn. De Windesheimers pikten dit niet, dienden een protest in maar de minister wees dit af. Een krantenbericht meldde 2 jaar later dat de trein weer zoals vanouds voor de wachtkamer stopte waarmee de wens van de inwoners alsnog werd ingewilligd.

Station
De meest ingrijpende verandering was echter de bouw van een station in 1896. Het was een kaal en hoog gebouw. Van dit standaardtype zijn er 6 in Nederland gebouwd, alle zijn vernoemd naar het plaatsje Visvliet dat op anderhalve kilometer van het dorp een station had in een leeg polderlandschap op de grens van Groningen en Friesland. Het station in Visvliet werd landelijk bekend in de strenge winter van 1979 toen een passagierstrein volledig insneeuwde en zowel het Polygoonjournaal als de tv daar aandacht aan besteedde. Het station Wolfheze is het enige overgebleven station van het type Visvliet en is inmiddels gepromoveerd tot monument.

Bijzondere stationschef.
In de jaren 20 en 30 van de vorige eeuw was J.F. Harwig stationschef. Hij was een vurig aanhanger van de SDAP in die dagen bestempeld als een ‘rooie rakker’ en fervent lid van de ‘blauwe knoop’. Hij hield van nieuwe ideeën en was een beetje een uitvinderstype. Zo had hij in die dagen twee fietsen aan elkaar gelast en het uiterlijk getransformeerd tot een heus open sportwagentje aangedreven door een motortje waarmee hij meereed in de Oranje optochten in Zwolle.

Nadagen
In 1936 besluit men om alle tussenliggende haltes tussen Deventer en Zwolle op te heffen. Op 22 mei 1937 wordt het Windesheimer station gesloten. De reizigers zijn nu aangewezen op de autobusdienst A.D.O.Z. van de ondernemer A.H. Hardon uit Deventer. Na het uitbreken van de oorlog wordt de halte heropend, voor korte duur want in 1941 sluit de halte en het station Windesheim definitief. Er wonen en werken echter nog wel spoormensen voor het bedienen van wissels en spoorbomen zoals de familie Swart.

Op 4 september 1944 wordt er om 5 uur ’s morgens een overval op het station gepleegd door 5 bewapende personen die chef M. Logt gijzelen, telefoontoestellen onklaar maken waarna ze de trein willen laten ontsporen. Gerben Swart was ooggetuige en wist nog net op tijd de spoorbomen naar beneden te doen. De sabotage was mislukt. Windesheim haalde opgelucht adem want represaillemaatregelen bleven uit.

In 1962 werd het station gesloopt en verdween niet alleen een markant gebouw maar ook stukje interessante geschiedenis van Windesheim.

De Historische Vereniging Windesheim heeft een vaste rubriek in de Nieuwsbrief onder de naam: “Het verhaal van Windesheim”. Op onswindesheim.nl zal dezelfde informatie worden gepubliceerd met links naar de geraadpleegde sites en met meer afbeeldingen.

René van der Have Historische vereniging Windesheim

Klik voor informatie over Station Windesheim hier.

Klik op afbeelding voor meer foto's